02.04.2024

Długa droga Bułgarii i Rumunii do Schengen

W niedzielę, 31 marca 2024 r. Rumunia i Bułgaria przystąpiły do Strefy Schengen. Kontrola paszportowa została zniesiona w transporcie morskim i lotniczym, jednak wciąż będzie obowiązywać na przejściach lądowych z innymi państwami strefy (Węgry i Grecja). Głosowanie nad przystąpieniem Rumunii i Bułgarii do Schengen odbyło się w grudniu 2023 r. Swoje dotychczasowe weto wobec akcesji zniosła Austria, jednak nie zgodziła się na całkowite otwarcie granic, a jedynie na tzw. AirSchengen.

Przystąpienie, nawet częściowe, do strefy Schengen jest dla Bułgarii i Rumunii dużym osiągnięciem. Oba kraje aktywnie starają się o to od 2011 r., kiedy to Rada UE potwierdziła gotowość ich akcesji pod względem wymogów technicznych. Do grudnia 2023 r. nie udało się uzyskać w tej sprawie jednomyślności w Komisji Europejskiej. Dotychczas to Austria była państwem, które najczęściej sprzeciwiało się akcesji (często przeciw głosowały także Holandia i Szwecja).

Głównym powodem na jakie wskazywały państwa sprzeciwiające się była korupcja.
W 2011 r. Bułgaria i Rumunia zajmowały odpowiednio 86 i 75 miejsce na świecie według Corrution Perception Index, w 2023 r. awansowały na pozycje 45 i 46. W dwóch ostatnich głosowaniach (grudzień 2022 i 2023 r.) Austria wskazywała na problem migracji, jako kwestię uniemożliwiającą akcesję. W 2022 r. do Austrii szlakiem bałkańskim dostało się 75 tys. migrantów. Według władz austriackich 26,6% z nich przeszło przez terytorium Rumunii. Władze rumuńskie sprzeciwiają się tym szacunkom, podając, że przez ich terytorium przeszło ok. 3% całego przepływu na szlaku bałkańskim.

Austria wiąże całkowitą akcesję obu państw z reformą strefy Schengen. Już teraz, w zamian za zniesienie weta w sprawie AirSchengen zażądała od Bułgarii i Rumunii potrojenia liczby funkcjonariuszy na granicach, a także podwyższenia funduszy unijnych przeznaczonych na infrastrukturę i ochronę granic.

Na twarde stanowisko władz austriackich należy spojrzeć z perspektywy polityki wewnętrznej kraju. W drugiej połowie roku (najpóźniej 23 października) w Austrii mają odbyć się wybory parlamentarne. W sondażach prowadzi antyimigrancka Wolnościowa Partia Austrii (FPÖ) z 30% poparcia. Obecnie rządząca Austriacka Partia Ludowa (VPÖ) cieszy się poparciem rzędu 21%, co nie gwarantuje obecnie rządzącej koalicji (VPÖ i Zieloni) przedłużenia rządów. VPÖ próbuje zająć twarde stanowisko w sprawie migracji, aby zagarnąć głosy od FPÖ. Dlatego wątpliwym jest by przed wyborami Austria zgodziła się na pełną akcesję Rumunii i Bułgarii, pod warunkiem, że do tego czasu nie zacznie się reforma strefy Schengen.

Negocjacje nad pełnym włączeniem Rumunii i Bułgarii do Strefy Schengen (odbędą się w 2024 r., jednak KE nie podała dokładnej daty) stanowią szansę dla Polski. Oba kraje są krytyczne dla rozwoju Via Carpatia, a zniesienie kontroli na granicach lądowych znacznie poprawiłoby efektywność trasy. Potencjalnie zwiększy to obroty handlowe między Polską, a obydwoma państwami, które w ostatnich latach dynamicznie się rozwijały. Między 2021, a 2022 r. obroty handlowe między Polską a Rumunią wzrosły o 19% i wyniosły 10,4 mld Euro, zaś między Polską a Bułgarią – o 50% i sięgnęły 3,4 mld Euro. Należy także pamiętać, że Bułgaria i Rumunia są partnerami w obszarze bezpieczeństwa (Bukaresztańska Dziewiątka) jak i gospodarczo-politycznym (3SI).

Jakub Kukulski